به گزارش بنکر (Banker)، باتوجه به بازگشت نرخ دلار به کانال ۲۵ هزار تومانی، بار دیگر بازار گمانه‌زنی‌ها درباره افزایش نجومی نرخ ارز داغ شده است. برخی صاحب‌نظران اقتصادی بر این باورند که بانک مرکزی باتوجه به شرایطی که با آن دست به گریبان است چاره‌ای جز چشم‌پوشی از این افزایش قیمت‌ها ندارد و سعی می‌کند بدون هیچ واکنش غیرمعمولی از کنار آن عبور کند. این کارشناسان اقتصادی معتقدند اگر بانک مرکزی به رویه‌ای که در پیش گرفته ادامه دهد باعث تعمیق شکاف بی‌اعتمادی بین مردم و مسئولان خواهد شد، چراکه درحال‌حاضر نیز عده‌ای در بازار سرمایه متضرر شده‌اند و با دیدن این نوسانات در بازار ارز ممکن است به سمت آن جذب شوند تا آسیب‌های ناشی از ورود به بازار بورس را جبران کنند. اما به‌طور طبیعی اتفاقی که رخ خواهد داد ضرر بیشتر این دسته از سرمایه‌داران خرد به‌دلیل ناآشنا بودن با اصول و قواعد حاکم بر بازارهای مختلف است. در این شرایط رئیس کل بانک مرکزی همچنان بر تلاش این بانک برای کنترل بازار تاکید داشته و با انتشار یادداشتی اولویت‌های اصلی بانک مرکزی را کنترل تورم، پایداری بازارها و تامین ارز ملزومات ضروری خوانده است. عبدالناصر همتی تاکید دارد باوجود تمام سختی‌ها، مصمم به کنترل تورم و دستیابی به پایداری بازارها و تامین ارز برای ملزومات مردم، به‌عنوان اولویت‌های اصلی هستیم.
محمدرضا خباز، استاندار پیشین استان‌های سمنان و خراسان شمالی و نماینده اسبق مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با صمت به اهمیت مدیریت صحیح بازار ارز ازسوی بانک مرکزی اشاره کرد و گفت: یکی از مهم‌ترین حوزه‌های اقتصاد ما حوزه بازار است. معمولا دولت وظیفه دارد نرخ ارز را مدیریت کند، چراکه وقتی نرخ ارز تغییر می‌کند، همه کالاها به‌طور مستقیم و غیرمستقیم تحت تاثیر نرخ ارز قرار می‌گیرند. حتی متاسفانه می‌بینیم که در بسیاری از موارد کالاها هیچ وابستگی به ارز ندارند اما به‌صورت روانی از افزایش بهای پول‌های خارجی تاثیر می‌پذیرند. همواره دود این شرایط هم فقط به چشم ملت رفته است؛ از همین رو بانک مرکزی همیشه مجبور به مدیریت این حوزه بوده است. بسیاری از افراد سودجو با سوءاستفاده از شرایط روانی ناشی از گران شدن دلار و ارزهای دیگر سعی در کسب سود بیشتر و غیرمتعارف دارند، به همین دلیل است که بانک مرکزی در اغلب موارد چاره دیگری جز مدیریت این فضا نداشته و ندارد.
این نماینده پیشین مجلس شورای اسلامی در ادامه افزود: باید توجه داشت که صادرکنندگان همیشه علاقه به افزایش نرخ ارز دارند و در مقابل تولیدکنندگان به کاهش نرخ ارز متمایل هستند.
این امر بسیار طبیعی است چراکه هرچه ارز بازگشتی به کشور گران‌تر باشد می‌تواند سود بیشتری را نصیب صادرکننده کند اما در همین شرایط تولیدکننده باید مواد اولیه را گران‌تر تهیه کند. به همین جهت است که می‌بینیم در اتاق‌های بازرگانی هر دو گروه نقش مهمی در این حوزه بازی می‌کنند؛ یک گروه بازرگانان و تجار و گروه دیگر هم تولیدکنندگان.
در این بین وظیفه بانک مرکزی این است که به‌نحوی این بازار را مدیریت کند که نه به مردم عادی آسیبی وارد و نه روند کاری فعالان اقتصادی با مشکل مواجه شود.
خباز ضمن انتقاد از مقامات دولت و بانک مرکزی، بر لزوم برخورد صادقانه مسئولان با مردم تاکید و اظهار کرد: متاسفانه در بانک مرکزی می‌بینیم که یک‌سری اتفاقات پشت پرده رخ می‌دهد اما مدیران بانک مرکزی سعی می‌کنند این اتفاقات را از مردم پنهان کنند که این عملکرد اشتباه مسئولان باعث بدتر شدن شرایط می‌شود. ضمن اینکه نباید فراموش کنیم که مردم مالک این کشور هستند و مدیران ما باید مردم را امین خود بدانند. خب چرا رئیس کل بانک مرکزی در صداوسیما دلایل اصلی افزایش نرخ ارز را توضیح نمی‌دهد تا مردم نیز در جریان آن قرار بگیرند؟
استاندار سابق استان‌های سمنان و خراسان شمالی به صمت گفت: اگر بانک مرکزی در بحث تحلیل و مدیریت شرایط به مشکلاتی برخورده، باید بلافاصله از کارشناسان و نخبگان علمی اقتصادی کشورمان کمک بگیرد، اما اگر مشکل جای دیگری است باید هر چه سریع‌تر مردم را از آن مسائل آگاه کنند و شفافیت را در دستور کار خود قرار دهند؛ برای مثال همین ماجرای بورس احتیاج به شفاف‌سازی دارد، چراکه اگر مدیریت نشود ممکن است باز هم سرمایه از این بازار به سمت بازارهای موازی ازجمله بازار ارز برگردد که این اتفاق می‌تواند بسیار زیانبار باشد. البته می‌دانیم که در طول تاریخ ۴۰ساله انقلاب اسلامی ایران هیچ دولتی تا این حد تحت فشارهای خارجی و داخلی نبوده است. حتی در زمان جنگ هم شرایط برای دولت به این اندازه سخت نشده بود. ما این مسائل را قبول داریم؛ اما متاسفانه می‌بینیم که فلان مسئول اقتصادی می‌گوید ما توانسته‌ایم بازار ارز را به تعادل برسانیم و افزایش نرخ ارز را کنترل کنیم. این اظهارات فاجعه‌بار هستند و مردم نیز این روزها را به‌خوبی درک می‌کنند.
وی اینچنین ادامه داد: مردم کاملا قبول دارند که وقتی این دولت در سال ۹۲ کشور را تحویل گرفت، اقتصاد ما هم دچار رکود بود و هم با تورم بسیار شدیدی مواجه بودیم. همگان کاملا بر این مسائل واقفند که این دولت پس از خروج ایالات متحده امریکا از برجام تحت بیشترین و ظالمانه‌ترین فشارهای ممکن قرار گرفت اما هیچ کدام از این موارد باعث نمی‌شود مقامات ما با مردم روراست و صادق نباشند.
خباز با اشاره به عملکرد مثبت دولت روحانی در دور اول گفت: البته نباید از حق گذشت که دولت روحانی در دور اول توانست به‌خوبی عمل کند، چراکه تورم ۴۴درصدی را مهار کرد و رشد اقتصادی کشور را از حالت منفی بالا کشید و به میزان بسیار خوبی رساند. نباید فراموش کرد که دولت تحت حملات بی‌سابقه و تخریب‌های زیادی از داخل کشور هم قرار داشت و حقیقتا شرایط بسیار سختی را تجربه کرد؛ اما باز هم تاکید می‌کنم که هیچ کدام این موارد، صادق نبودن مقامات با مردم را توجیه
نمی‌کند. مردم ما فرزندان خود را برای انقلاب فدا کرده‌اند و انقلاب خود را دوست دارند. حق این نیست که با این ملت رفتار ناشایستی شود و حقایق را از مردم پنهان کنند. کتمان کردن مشکلات که آن را حل نمی‌کند، فقط برای مدت کوتاهی معضلات را مخفی می‌کند. از طرفی هم برخی اظهارات و واکنش‌هایی که ازسوی مقامات شنیده و دیده‌ایم نشانگر این است که در داخل دولت بین مسئولان در حوزه‌های مختلف اجماعی وجود ندارد و متاسفانه چوب این مشکل را هم مردم می‌خورند. بارها دیده‌ایم که فلان وزیر یا رئیس کل بانک مرکزی مسائلی را عنوان می‌کند که مثلا باعث ریزش بورس می‌شود و این مسئله مردم را با زیان‌های سنگینی مواجه می‌کند.
این تحلیلگر مسائل اقتصادی و سیاسی در پایان با تاکید بر لزوم شفاف‌سازی توسط مقامات بانک مرکزی عنوان کرد: اخیرا دیدیم که گفته شد اگر ما نرخ ارز را کنترل نمی‌کردیم، بسیار بیش از اینها باید با افزایش نرخ روبه‌رو می‌شدیم؛ خب این حرف منطقی نیست. همین مقامات بارها به مسئولان دولت‌های نهم و دهم ایراد گرفتند که چرا ارز ۱۰۰۰تومانی را با قیمت ۳تا ۴برابر بیشتر تحویل داده است؟ خب حالا چه باید گفت؟ یعنی مردم باید به‌خاطر اینکه دلار ۵۰هزار تومان نشده از دولت تشکر کنند؟ به‌نظر من تنها راه پیش پای ما، رجوع به خرد جمعی است و البته مهم‌تر از آن روراست بودن مسئولان با مردم که باید حتما در دستور کار مسئولان محترم دولت کنونی قرار گیرد. نباید فراموش شود که کمتر از یک سال به پایان دولت دوازدهم باقی مانده و باید مقامات با تمام قوا در راستای بهبود اوضاع و همچنین شفاف‌سازی در حوزه‌های مختلف حرکت کنند. البته یکی از اولویت‌های اصلی اقتصادی دولت هم باید کنترل نقدینگی باشد. متاسفانه می‌بینیم که جهش بالایی در این زمینه وجود دارد اما باز هم کتمان می‌شود. هنر مقامات ما این است که این حجم بالای نقدینگی را به سمت بازار تولید روانه کنند، وگرنه با مشکلات بزرگ‌تری نسبت به آنچه امروز با آنها مواجهیم روبه‌رو خواهیم شد.
یوسف کاووسی، مدیرکل اسبق بازرسی و حسابرسی بانک مرکزی، در گفت‌وگو با روزنامه صمت شرایط بازار ارز را این‌گونه تحلیل کرد: یکی از دلایل عمده افزایش نرخ ارز در این روزها کاهش میزان شاخص بورس است، چراکه وقتی بورس با ریزش‌های مداوم مواجه می‌شود، مردم به‌دلیل احساس نگرانی، به سمت بازارهای موازی می‌روند و مطمئن‌ترین گزینه را انتخاب می‌کنند تا از کاهش ارزش پول خود جلوگیری کنند. در این شرایط طبیعتا سرمایه‌های خرد به سمت بازار ارز و طلا می‌رود و پول‌های کلان‌تر هم به سمت بازارهای خودرو و مسکن سرازیر می‌شوند؛ از همین رو می‌بینیم که هم نرخ مسکن و هم خودرو در هفته‌های اخیر با افزایش قابل‌توجهی همراه بوده است. علاوه بر مشکلات قبلی که به‌دلیل ناتوانی در نقل‌وانتقالات ارز وجود داشت حالا می‌بینیم که صادرات نفتی کاملا متوقف شده و صادرات غیرنفتی هم پس از شیوع ویروس کرونا در جهان و البته وقایعی که در منطقه در حال روی دادن است (بخشی از این وقایع به معاهده امارات متحده عربی و رژیم صهیونیستی مربوط است)، به‌شدت کاهش یافته است.
این تحلیلگر اقتصادی در ادامه گفت: از طرفی شاهدیم که نرخ درهم امارات به بیش از ۷هزار تومان هم رسید (در نظر داشته باشید که بسیاری از فعالیت‌های اقتصادی ما از طریق این کشور انجام می‌شود) که مستقیما می‌تواند روی نرخ دلار هم تاثیر بگذارد. تبعا نرخ‌های حواله هم بالاتر رفته و نرخ بازار آزاد اسکناس هم افزایش داشته که همه این موارد موجب شده ما در تامین ارز با مشکلاتی جدی مواجه شویم.
کاووسی با اشاره به نقش بازار سهام در نرخ ارز اظهار کرد: علاوه بر موارد دیگری که ذکر شد نباید از نقش خروج سرمایه از بازار سهام غافل شد، چراکه طبیعتا این سرمایه‌های خروجی از بورس، راهی بازارهای موازی مانند بازار ارز و طلا می‌شوند که نتیجه‌اش را نیز در تابلوی قیمت صرافی‌ها مشاهده می‌کنیم.
وی در ادامه افزود: بانک مرکزی در شرایطی قرار گرفته که تلاش می‌کند با داشته‌های خود بازار را اداره کند. باید به این موضوع هم توجه داشت که داشته‌های بانک مرکزی هم به دلایلی که پیش‌تر ذکر شد با محدودیت‌های جدی مواجه شده است؛ به همین جهت این نهاد چاره‌ای جز استفاده از ذخایر در دسترس خود ندارد تا بتواند التهابات را کاهش دهد. البته یک سر این ماجرا هم به بازار بورس و اوراق بهادار تهران بازمی‌گردد. به‌تازگی هم که گفته شد قرار است یک درصد از منابع صندوق ذخیره ارزی را به بازار بورس انتقال یابد. باید توجه داشت این منابع ریالی نیستند، بلکه ارزی هستند و تبدیل آن به ریال در بانک مرکزی می‌تواند موجب افزایش نقدینگی شود که به‌تبع آن افزایش نرخ تورم هم شدت می‌گیرد. بانک مرکزی هم فعلا دست نگه داشته تا تکلیف جریان تزریق پول به بازار سرمایه مشخص شود. حالا همه چیز بستگی به میزان منابع بانک مرکزی دارد که آیا می‌تواند از پس تامین نیازهای آن برآید یا خیر؟
تنها بانک مرکزی تصمیم‌گیر نیست
کاووسی در پایان با اشاره به تنها نبودن بانک مرکزی در امر تصمیم‌گیری و ناهماهنگی در بین مقامات دولتی به صمت گفت: باتوجه به تقاضاهایی که در بازار ارز به وجود آمده، احتمالا بانک مرکزی ترجیح داده وارد این حوزه نشود و اجازه دهد نرخ ارز در نیما بالاتر برود و به میزان بی‌سابقه نزدیک ۲۲هزار تومان هم رسیده است. دلیل این کار بانک مرکزی هم ایجاد جذابیت برای صادرکنندگانی است که ارزهای خود را به کشور بازنگردانده بودند؛ تا شاید این دسته از فعالان اقتصادی منابع ارزی خود را وارد بازار داخلی ارز بکنند. حالا به‌دلیل اینکه بانک مرکزی تنها بازیگر این صحنه نیست و متاسفانه هماهنگی هم بین این بازیگران عمدتا دولتی وجود ندارد، ما شاهد بروز این مشکلات در بازار ارز هستیم.
به اعتقاد اغلب تحلیلگران اقتصادی بانک مرکزی همچنان سعی دارد با مدیریت اخبار رسمی، اذهان عمومی را هم کنترل کند اما برخی از این کارشناسان بر این باورند که ادامه این سیاست، ممکن است موجب ایجاد بی‌اعتمادی شود. باوجود چنین شرایطی به‌نظر می‌رسد کماکان ابزار ایجاد گشایش اقتصادی در کشور وجود و کارآیی عملیاتی ندارد و احتمالا باید منتظر تثبیت همین قیمت‌های بالا در بازارهای ارز و طلا باشیم.
