عضو هيات علمي دانشگاه علامه طباطبايي و اقتصاددان در نشست تخصصي با موضوع «توقف مناسبات مشوق رانت و فساد به مثابه راه نجات دولت، رشد توليد و كنترل تورم» گفت: براساس تجربه سه دهه گذشته، اقتصاد سياسي ايران با پديده «شكست سياستگذاري» و «تسخيرشدگي ساختار قدرت» روبه‌رو بوده كه نشان مي‌دهد چرا كار ايران به سامان نمي‌شود و ناپايداري سيستمي در عرصه‌هاي سياست و اقتصاد و اجتماع دست از سر ايران بر نمي‌دارد.
به گزارش بنکر (Banker)، فرشاد مومني، افزود: اين دولت اسم خودش را گذاشته دولت محرومان. شعار سال هم كنترل تورم و رشد توليد است ولي در همين يك ماه ببينيد چه تحولاتي در قيمت آب، برق، بليت هواپيما، ارز، تعرفه گاز، خدمت خودرو و از اين قبيل اتفاق‌ها افتاده است.
اينها آن چيزهايي است كه مستقيما توسط خود دولت اعمال مي‌شود. بعد آن وقت مي‌آيند مصاحبه مي‌كنند مي‌گويند ما اهتمام‌مان به كنترل تورم و اهتمام‌مان به فلان چيز است.
اما در سي سال اخير حاصل شده ولي ما در هيچ دوره‌اي مانند اين سي سال به اين ابعاد، گسيختگي و آشفتگي در برنامه‌ريزي نداشته‌ايم.
بازارگرايی مبتذل
اين اقتصاددان گفت: به اسم بازارگرايي به قيمت‌هاي كليدي شوك وارد مي‌كنند. بعد مي‌گويند ما از افزايش قيمت‌ها ناراحت شديم، پس بايد اين افزايش قيمت را كنترل كنيم. چطوري كنترل كنيم؟ از طريق افزايش عرضه. آنچه شما در اين سياست فاجعه‌ساز و فسادساز و ننگين در قاعده‌گذاري‌هاي مربوط به ارز، سكه، طلا، خودرو، مسكن، آب، بنزين و… مي‌بينيد، افزايش بيش از 15 درصد نرخ ارز به خاطر شدت مخرب بودنش، به عنوان يك حادثه تاريخي در تاريخ اقتصادي كشورها ثبت مي‌شود.
شما نگاه كنيد گزارش‌هاي رسمي مي‌گويد حدود 350 تا 400 ميليارد دلار را در يك تاريكخانه‌اي به نام بازار آزاد ارز ريخته‌اند. ما مي‌گوييم اگر تو بازارگراي مبتذل نيستي، يك مقاله به ما نشان بده كه منطق تغييرات قيمت در اين بازار مبتذل و مافيايي چيست؟ چطور مي‌شود كه وقتي كشور تعطيل است، در اين بازار جهش صورت مي‌گيرد؟ چطور مي‌شود كه شما 400 ميليارد دلار پول وارد اين بازار مي‌كنيد اما جهش قيمت‌ها شدت مي‌گيرد؟ اين چه جور بازاري است؟
مومني خاطرنشان كرد: عين اين ماجرا در بازار سكه و طلا هم رخ داده است. در دوران‌هايي كه قيمت جهاني طلا پايين آمده، ما با جهش‌هاي بزرگ در قيمت سكه روبه‌رو هستيم. اين چه جور بازاري است؟ چرا كسي نمي‌آيد راجع به اين توضيح بخواهد؟ شما وقتي به متون مراجعه مي‌كنيد مي‌گويند اگر نهادهاي پشتيبان بازار كار نكنند، بازار به سلطه مافياها درمي‌آيد.
جمعيت فقير ايران دو برابر شده است
استاد دانشگاه علامه افزود: بيش از 60 درصد مصاحبه‌هايي كه تاكنون در گفت‌وگو با وزير صمت منتشر شده، اين است كه ما مي‌خواهيم باب واردات را باز كنيم. در وزارت نيرو نيز همين كار را مي‌كنند. بيست سال است كه گزارش‌هاي ترازنامه انرژي كشور مي‌گويند روزانه بيش از 1.2 ميليون بشكه معادل نفت در فرآيندهاي توليد، انتقال و توزيع حامل‌هاي انرژي تلف مي‌شود و هيچ كسي راجع به آن حرف نمي‌زند.
دايما مي‌گويند كه قيمت تمام شده برق ما 5 برابر آني هست كه به مردم مي‌دهيم. قيمت تمام‌شده بنزين ما ده برابر آن است. اين چه خاك بر سري است كه نهادهاي نظارتي ما گوش هيچ كدام از اينها را نمي‌گيرند و به آنها نمي‌گويند كه نظام موجود عرضه حامل‌ها، بحراني است. چرا چوبش را بر سر مردم مي‌زنيد؟ اسم اين مابه‌التفاوت بي‌كفايتي خود را، يارانه پنهان گذاشتند.
در تاريخ برنامه‌ريزي ايران، براي اولين‌بار است كه در فاصله سال‌هاي 1397 تا 1399 كه ما بي‌سابقه‌ترين شوك‌هاي ارزي را تا قبل از شيرين‌كاري‌هاي دولت آقاي رييسي داشتيم، اندازه جمعيت فقير ايران دو برابر شده است. اينها آمارهايي است كه خودتان منتشر كرده‌ايد.
رييس قوه قضاييه در همين روزهاي پاياني فروردين گفته‌اند كه وزير صمت خواستار اختياراتي بوده تا بتواند توليد خودرو را افزايش و قيمت آن را كاهش دهد اما قيمت خودرو با بي‌سابقه‌ترين جهش‌ها در تاريخ اقتصادي ايران روبه‌رو شد. در هر بازاري كه بخواهيد همين ماجراها در حال رخ دادن است. وزير صمت ما نمي‌گويد چرا هر خودروسازي كه ضريب توليد داخلي بالاتري دارد ورشكسته‌تر و هر كدام كه ضريب مونتاژ بالاتري دارند، امتيازات بيشتري كسب مي‌كنند اما دغدغه‌اش اختيارات بيشتر است تا جايي كه مي‌بينيم خودرو را مي‌خواهند در بورس عرضه كنند. لايحه دو فوريتي براي واردات خودرو‌هاي دست دوم ارايه مي‌كنند ولي خبري از يك لايحه عادي براي رفع مشكل توليد‌كننده‌هاي خودرو كه مركز تمام مطامع رانتي شده‌اند، نيست. به نام رييس‌جمهور 20 اقتصاددان را دعوت مي‌كنند كه تقريبا به اتفاق آرا، توصيه مي‌كنند فلان سياست اجرا نشود اما صبح فرداي آن جلسه، لايحه دوفوريتي دولت براي انجام آن كار به مجلس برده مي‌شود. چه كسي شما را اداره مي‌كند؟ اين چه شيوه حكمراني است؟
وي بيان كرد: مهم‌ترين خصلت تورم اين است كه مناسبات رانتي را تشديد مي‌كند. حكومتگران ما ليست آن كشورهايي كه تورم يك رقمي دارند را نگاه كنند و ببينند آدم شرم مي‌كند يا نه؟
حق جامعه ما اين است كه از آن كشورها عقب‌تر باشد؟ همان گزارش مي‌گويد 41كشور دنيا تورم بين 10 تا 20 درصد دارند. يعني 176 كشور دنيا تورم‌شان زير 20 درصد است سپس مي‌گويد 8 كشور در دنيا وجود دارد كه تورم بين 20 تا 40 درصد و 9 كشور هم تورم بيش از 40 درصد دارند. ايران را با كشورهايي مثل زيمبابوه، ونزوئلا، سودان، تركيه، آرژانتين و … هم پالگي كرده‌اند يعني تنها اين 5 كشور از ما وضع بدتري دارند. بعد از ايران كشورهاي سريلانكا، سورينام و يمن قرار دارند. يعني سورينام وضع بهتري نسبت به ما دارد. اصلا از مردم نظرخواهي كنيد، ببينيد چقدر از وجود كشوري به نام سورينام اطلاع دارند؟
مومني گفت: ما به صراحت گفتيم باب سوداگري، مفت‌خواري و رباخواري را ببنديد. هيچ كشوري در دنيا تا قبل از اينكه بانك‌هاي خصوصي خود را خلع يد و ملي نكرد، نتوانست از بحران خارج شود. تمام گزارش‌ها مي‌گويند هيچ عنصري در دامن زدن به فعاليت‌هاي سوداگرانه به اندازه بانك‌هاي خصوصي موثر نبوده است.
كشورهاي صنعتي پيشرفته بلافاصله بعد از جنگ جهاني دوم، بانك‌هاي خصوصي خود را ملي كردند. شما نمي‌توانيد به صورت غير شفاف پنج موسسه مالي نظامي را در بانك سپه ادغام كنيد و بعد بگويي عجب كولاكي كرديم. شما بايد به صورت برنامه‌اي، سلسله‌روندهاي اين بانك‌ها را متوقف كنيد. دست بانك‌هاي خصوصي را باز گذاشته‌اند كه هر بي‌قانوني كه مي‌خواهند بكنند و بعد راه‌حلي كه پيدا كردند اين بود كه داده‌هاي مربوط به سهم واسطه‌گري‌هاي مالي را از سايت بانك مركزي برداشتند. فكر مي‌كنند اگر صورت مساله را پاك كنند مشكل حل مي‌شود لذا يك دفعه مي‌بيني بحران ارز و مسكن ريشه در بانك‌هاي خصوصي دارد. اينها رجزخواني نيست، بلكه حرف كارشناسي است.
