به گزارش بنکر (Banker)، عبدالناصر همتی، رئیس‌کل بانک مرکزی روز دوشنبه در اظهارات خود در صحن علنی مجلس با اشاره به اهمیت این لایحه از نمایندگان درخواست کرد که با فوریت به آن رأی موافق دهند، موضوعی که مخالفانی هم در میان نمایندگان داشت اما درنهایت به تصویب اکثریت آنها رسید. براساس این لایحه که پیشتر مورد تصویب هیأت وزیران قرار گرفته بود، پول ملی ایران تومان و پول خرد آن قران خواهد شد یعنی یک‌تومان معادل ۱۰۰قران و یک‌تومان معادل ۱۰هزار ریال سابق خواهد شد. همتی در تبیین نکات مثبت این طرح به نمایندگان مجلس گفت: «اکنون ٨میلیارد اسکناس در کشور موجود است که از این میزان ۵میلیارد مربوط به اسکناس‌های زیر ٢هزارتومان می‌شود، درحالی‌که ما با این تغییر می‌توانیم سکه‌های ٢تومانی که درواقع ٢هزارتومانی قبلی و سکه‌های یک تومانی که‌هزار تومانی قبلی است را به صحنه آورده و در جریان بیندازیم. در صورت به‌کارگیری از مسکوکات، استهلاک کاهش مییابد زیرا سالانه یک‌میلیارد اسکناس با هزینه سنگین ۴۰۰میلیارد تومانی امحا می‌شود.» همتی از سوی دیگر به افت حیثیت پول ملی کشور در جهان اشاره کرد و اظهارداشت: «رابطه ریال ایران با دلار و یورو با رقم قابل توجهی اختلاف دارد که بیانگر ارتباط ضعیف پول ایران با ارزهای جهانی است.»
پیشینه چند دهه تلاش
سابقه ایده حذف صفر از پول ملی کشور یعنی ریال به دهه ٧٠ برمی‌گردد. موضوع حذف صفر از پول ملی، در‌سال ۷۲ در دستور کار اداره بررسی‌های اقتصادی بانک مرکزی قرار گرفت اما برخی مسئولان با این اقدام موافق نبودند و بررسی‌های لازم متوقف شد. پس از مسکوت ماندن طرح حذف صفر از پول ملی در دولت هفتم و هشتم، این طرح مجددا در دولت نهم و دهم جدی‌تر پیگیری شد. در این دولت، حذف چهار صفر از پول ملی با توجه به کاهش شدید ارزش ریال در مقابل ارزهای دیگر پس از بررسی‌های کارشناسی صندوق بین‌المللی پول و مشورت با برخی از کشورها مانند ترکیه که تجربه حذف ۶ صفر را داشتند به تصویب هیأت وزیران رسید، اما بنا بر دلایلی غیرشفاف هیچ‌گاه این لایحه برای اعلام نظر مجلس از پاستور به بهارستان نرفت.
نمونه‌های موفق جهانی
موافقان طرح حذف صفرهای پول ملی معتقدند حذف چهار صفر از پول ملی می‌تواند به بهبود شاخص‌های اقتصادی کمک کند. این گروه برای این ایده از تجارب موفق کشورهایی مانند ترکیه در حذف چند صفر از پول ملی این کشورها به‌عنوان شاهدی بر اهمیت این طرح تأکید می‌کنند. از‌سال ۱۹۶۰ تاکنون، در ۷۱مورد دولت های درحال توسعه، مجبور به حذف چندین صفر از پول ملی خود شده‌اند. تجربه ترکیه که کشوری اروپایی با بستری جهان سومی است این‌گونه رقم خورد که به یکباره ۶صفر از پول این کشور در سال ۲۰۰۵ میلادی حذف شد. تورم در ترکیه از ابتدای دهه۸۰ میلادی آغاز شد و با شتاب به پیش رفت. هر دلار آمریکا در‌سال ۱۹۸۸، هزار و ۴٢٢ لیر قدیم ترکیه بود که در‌سال ۲۰۰۳ به بیش از ۵,١میلیون لیر قدیم رسید. البته لازم به ذکر است که حذف ۶ صفر از پول ملی در ترکیه همزمان با اصلاحات وسیع اقتصادی صورت گرفت و همین باعث شد که این سیاست در ترکیه با موفقیت روبه‌رو شود. به همین دلیل برخی از کارشناسان اقتصادی معتقدند حذف چهار صفر از پول ملی و تغییر واحد آن به تومان اگر تنها وجه اصلاحات اقتصادی باشد بی‌شک اثر خاصی بر اقتصاد کشور نخواهد داشت.
تأثیر نه چندان مثبت
بهاءالدین‌هاشمی، کارشناس اقتصادی در گفت‌وگو با «شهروند» به تحلیل نقاط ضعف و قوت این لایحه پرداخت و اظهار داشت: «حذف چهار صفر از پول ملی و تغییر واحد پول تأثیر چندانی بر شاخص‌های اقتصادی مانند تورم، رشد و بیکاری نخواهد داشت. تنها اثرات این اقدام در شرایط فعلی، مسائلی مانند سهولت در محاسبات مالی، کاهش هزینه انتشار و حمل پول و کاهش حجم فیزیکی پول خواهد بود. از سوی دیگر دولت می‌تواند از این طریق پول‌های تقلبی را از گردش خارج کند.» هاشمی معتقد است این طرح در شرایطی مفید خواهد بود که شرایط ثبات بر اقتصاد کشور حاکم باشد. او در ادامه افزود: «در جهان کشورهای زیادی اقدام به حذف صفر از پول ملی خود کرده‌اند. برای اینکه این اقدام موفقیت‌آمیز باشد لازم است دولت، اصلاحات گسترده اقتصادی انجام دهد. مسئولان زمانی باید این طرح را در کشور اجرا کنند که اقتصاد در تعادل باشد. درواقع شرایط مطلوب شرایطی است که تورم کمتر از ۵درصد باشد درحالی‌که میزان تورم فعلی ما بیش از ۴٠درصد است. از دیگر پارامترهای پر اهمیت برای اجرای این طرح می‌توان به تراز پرداخت‌های مثبت و رشد اقتصادی بادوام اشاره کرد.»
این کارشناس اقتصادی معتقد است: «در شرایطی که اقتصاد کشور با تحریمهای شدید و بودجه سالیانه با کسری شدید مواجه است، حذف چهار صفر از پول ملی، اثر عمده‌ای نخواهد داشت و حتی ممکن است در عرض چند‌سال به علت تورم شدید مجبور شویم دوباره این طرح را اجرایی کنیم. به‌عنوان مثال این اتفاقی است که در اقتصاد برزیل طی چند دهه اخیر رخ داده و این کشور را مجبور کرده تاکنون ۶بار اقدام به حذف صفر از پول ملی کند. این روند می‌تواند حتی باعث تضعیف غرور ملی شود زیرا بی‌ثباتی اقتصادی را به رخ مردم می‌کشد.»
گروهی دیگر از کارشناسان به هزینه‌های این طرح اشاره می‌کنند. قاسم نوروزی، کارشناس اقتصادی در گفت‌وگو با ایسنا حذف چند صفر از پول ملی را در شرایط فعلی هزینه‌زا دانست و افزود: «هزینه سنگین جایگزینی اسکناس‌های جدید و تحمیل آن بر اقتصاد ناتوان امروز کشور، ناسازگاری دفاتر و صورت‌های مالی و پایگاه‌های اطلاعاتی جدید و قدیم و خنثی بودن اجرای این طرح از جمله نواقص و عیوب طرح حذف چهار صفر از پول ملی است.» با وجود این، دولت اعتقاد دارد که فواید اجرای این طرح به اندازه‌ای زیاد است که لازم است هرچه سریع‌تر اجرایی شود. در همین رابطه سخنگوی دولت با تاکید بر لزوم تسریع در روند تغییر واحد پول ملی نوشت : «مردم به تومان صحبت می کنند و مراکز رسمی به ریال ثبت می‌کنند. حذف چهار صفر یک کار لازم برای ساده کردن روابط مالی است.» طرحی که در صورت اجرایی شدن باعث می‌شود پس از چند دهه واحد پول ملی تغییر کند.
*امیر قاسمی
