به گزارش بنکر (Banker)، به طور کلی درآمد بانک‌ها از دو کانال مشاع و غیرمشاع به دست میآید و کارمزد خدمات بانکی جزو کانال غیرمشاع محسوب می‌شود.
بررسی‌‌‌ها نشان می‌دهد تغییر نرخ کارمزدها از اواخر پاییز سال ۹۹ یکی از دلایل عمده این رشد قابل‌توجه به حساب میآید. با این حال افزایش سهم کارمزد از درآمدهای عملیاتی بانک شامل تمام بانک‌های حاضر در بورس نشده است و برخی از آنها با عدم تغییر یا کاهش این نسبت مواجه بوده‌‌‌اند. با وجود این افزایش، سهم کارمزد از درآمدهای عملیاتی در ایران، فاصله معناداری با میانگین جهانی دارد.
طی سال ۱۴۰۰ مجموع درآمدهای ۹ بانک بررسی شده حدود ۱۵هزار میلیارد تومان بود که در این بین بانک تجارت بیشترین میزان درآمد را نسبت به دیگر بانک‌ها از طریق کارمزد داشته است.
کانال درآمد بانکی
بانک با وجود تمام تفاوت‌‌‌هایی که با کسب و کارهای متعارف دارد، در نهایت یک بنگاه هست و فعالیت آن با هدف کسب درآمد و سود صورت می‌گیرد. به طور کلی درآمدهایی که یک بانک می‌تواند کسب کند را می‌توان به دو دسته عمده درآمدهای مشاع و غیرمشاع تقسیم‌بندی کرد.
به طور خلاصه درآمدهای مشاع بانک‌ها از مجموع سود تسهیلات اعطایی و سود و زیان حاصل از سرمایه‌گذاری‌ها به دست میآید که اگر از این درآمد حاصل شده، سهم سود سپرده‌گذاران کسر شود، سهم بانک از درآمدهای مشاع حاصل می‌شود. از سوی دیگر درآمدهای غیرمشاع نیز مجموع درآمدهای حاصل از کارمزد، مبادلات ارزی و سایر فعالیت‌های مشاوره‌‌‌ای بانک‌هاست.
بخش عمده درآمدهای غیرمشاع بانک‌ها را کارمزدهای آنها تشکیل می‌دهد. بررسی‌‌‌ها نشان می‌دهد این مساله برای بانک‌های ایرانی نیز صادق است و یکی از کانال‌‌‌های مهم درآمدی آنها کارمزدی است که بابت تراکنش‌‌‌ها و خدمات انتقال وجوه خود دریافت می‌کنند.
صورتهای مالی بانک‌ها چه می‌‌‌گوید؟
صورتهای مالی بانک‌های حاضر در بازار بورس تهران جزئیات اطلاعات مالی بانک‌ها را در خود گنجانده است. یکی از بخشهای مهم صورتهای مالی، صورت سود و زیان است. در این بخش اطلاعات مربوط به درآمد و مخارج فعالیت‌های مختلف اقتصادی و سود خالص هر یک از آنها گنجانده شده است. یکی از بخش‌هایی که در صورت سود و زیان به چشم می‌‌‌خورد مربوط به درآمدها و هزینه‌‌‌های مربوط به بخش کارمزد است که در انتها خالص سود بانک‌ها از بخش کارمزد در آن ذکر شده است.
بر اساس آخرین صورتهای مالی ۱۲ ماهه منتشر شده بر روی سایت کدال منتهی به ۲۹/ ۱۲/ ۱۴۰۰، بانک تجارت در سال گذشته حدود ۳۸۰۰میلیارد تومان سود از بخش کارمزد کسب کرده است. این عدد در مقایسه با درآمد سال ۹۹ از رشدی ۹۰درصدی حکایت دارد. پیش از این بانک تجارت در سال ۹۹ بیش از دو‌هزار میلیارد تومان سود به دست آورده بود. لازم به ذکر است که بانک تجارت در میان بانک‌هایی که صورتهای مالی آنها به طور مستمر منتشر می‌شود بالاترین درآمد را در این بخش کسب کرده است.
در ادامه بررسی صورتهای مالی بانک‌ها، بانک صادرات با کسب حدود ۲۸۰۰میلیارد تومان سود از بخش کارمزدها، دومین جایگاه را در میان بانک‌های بورسی به دست آورده است. مقایسه این آمار با اعداد سال ۹۹ نشان می‌دهد بانک صادرات در سال ۱۴۰۰ شاهد رشد ۴۳درصدی سود خود از بخش کارمزدها بوده است. سال ۹۹ سود این بانک از کارمزدها کمی بیشتر از ۱۹۵۰میلیارد تومان ثبت شد. صورت مالی بعدی مربوط به بانک ملت است.
صورت سود و زیان این بانک نشان می‌دهد که در سال ۱۴۰۰ حدود ۲۷۰۰میلیارد تومان سود از بخش کارمزدها عاید این بانک شده است. این در حالی است که سال ۹۹ این رقم تنها کمی بیشتر از ۱۲۷۰میلیارد تومان بوده است. مقایسه سود کسب شده از بخش کارمزدها در سال ۹۹ و ۱۴۰۰ حاکی از رشدی ۱۱۱درصدی است. بانک ملت در میان بانک‌های بورسی بالاترین درآمدهای عملیاتی را به خود اختصاص داده است.
چهارمین بانک بورسی از نظر کسب سود از بخش کارمزد بانک پاسارگاد است. این بانک که در سال ۹۹ موفق شده بود از این بخش نزدیک به ۱۳۵۰میلیارد تومان سود شناسایی کند، در سال ۱۴۰۰ توانست این عدد را به حدود ۲۴۰۰میلیارد تومان برساند. این تغییرات از افزایش ۷۷درصدی این بخش حکایت دارد.
اقتصاد نوین جایگاه پنجم را در میان بالاترین سود کسب شده از بخش خدمات داراست. بر اساس آمارهای منتشر شده در صورتهای مالی ۱۲ ماهه این بانک بر روی سایت کدال، در سال ۱۴۰۰ بیش از ۱۴۵۰میلیارد تومان سود از بخش کارمزدها نصیب بانک اقتصاد نوین شده است. این عدد در سال ۹۹ کمی بالاتر از ۸۵۰میلیارد تومان به ثبت رسیده بود. این رقم نشان‌دهنده افزایش ۶۹درصدی سود بخش کارمزدهاست.
در میان بانک‌های بعدی بررسی شده هیچ یک موفق نشده‌اند تا در بخش کارمزد سودی بالای‌هزار میلیارد تومان کسب کنند. براین اساس بانک قرض‌الحسنه رسالت توانسته است در سال ۱۴۰۰ بیش از ۷۰۰میلیارد تومان از بخش کارمزدها سود کسب کند. این عدد در مقایسه با سود ۴۷۰میلیارد تومانی سال ۹۹ حدود ۵۴درصد افزایش یافته است.
بررسی صورتهای مالی بانک سامان نشان می‌دهد در سال ۱۴۰۰ بانک سامان نزدیک به ۴۲۰میلیارد تومان از بخش کارمزدها سود کسب کرده است. با توجه به سود ۱۳۰میلیارد تومانی سال گذشته این بانک، سود کسب شده در سال ۱۴۰۰ بیش از ۲۲۰درصد افزایش را تجربه کرده است. بانک سینا نیز موفق شده تا در سال ۱۴۰۰ بیش از ۴۱۰میلیارد تومان از کارمزدهایش سود شناسایی کند.
این سود در سال ۹۹ کمی بالاتر از ۲۶۵میلیارد تومان بوده است. با مقایسه سود سال ۹۹ و ۱۴۰۰ می‌توان دریافت بانک سینا در این بخش افزایش سودی معادل ۵۵درصد را تجربه کرده است. در همین دوره مالی بانک خاورمیانه توانسته است تا شاهد افزایش ۷۵درصدی سود خود از بخش کارمزدها باشد. جزئیات صورت سود و زیان بانک خاورمیانه نشان می‌دهد که این بانک در سال ۱۴۰۰ حدود ۲۶۰میلیارد تومان و در سال ۹۹ نزدیک به ۱۵۰میلیارد تومان از کارمزدهایش سود شناسایی کرده است. بانک دی نیز توانسته است تا سود ۶۸میلیارد تومانی خود در سال ۹۹ را به ۱۳۰میلیارد تومان در سال ۱۴۰۰ برساند.
بر این اساس سود بانک دی از محل کارمزد ۹۲درصد افزایش یافته است. در میان بانک‌های بررسی شده پست بانک ایران تنها موردی است که شاهد ثبت ضرر بوده است. بر این اساس پست بانک در سال ۱۴۰۰ حدود ۵۱میلیارد تومان ضرر شناسایی کرده است که در مقایسه با ضرر حدودا ۴۸میلیارد تومانی سال ۹۹، ۷درصد افزایش داشته است.
وزن کارمزد در درآمد بانک‌ها
گرچه اکثر بانک‌ها در سال ۱۴۰۰ شاهد افزایش قابل‌توجه سطح سود شناسایی شده بابت کارمزدهایشان بوده‌‌‌اند اما با توجه به شرایط تورمی کشور و روند رو به رشد نقدینگی، این سود باید در کنار سود عملیاتی آنها‌سنجیده شود. براین اساس در سال ۱۴۰۰ سهم کارمزدها از سود عملیاتی شناسایی شده بانک تجارت به بیش از ۶/ ۱۵درصد رسید. این در حالی است که در سال ۹۹ این عدد ۶/ ۱۰درصد به ثبت رسیده بود.
از مقایسه آمار درج شده در صورتهای مالی بانک صادرات می‌توان دریافت سهم کارمزدها از کل درآمدهای عملیاتی این بانک از ۶/ ۷درصد در سال ۹۹ به ۷/ ۱۱درصد در سال ۱۴۰۰ رسیده است. آمارهای مربوط به بانک ملت نیز نشان می‌دهد سهم کارمزد از کل سود عملیاتی این بانک از ۵/ ۲درصد در سال ۹۹ به ۸/ ۵درصد در سال ۱۴۰۰ رسیده است. آمارهای مربوط به بانک پاسارگاد نشان می‌دهد سهم کارمزدها از سود عملیاتی این بانک طی سال ۱۴۰۰، از ۴/ ۶درصد به ۱۴درصد افزایش یافته است.
این تغییرات درباره بانک اقتصاد نوین کمی متفاوت است. بر اساس آمارها، این بانک در سال گذشته شاهد آن بوده که سهم کارمزدها از سود عملیاتی آن از ۴/ ۲۱درصد به ۴/ ۲۳درصد رسیده است. بانک سامان نیز در همین دوره شاهد افزایش قابل‌توجه سهم کارمزدها از سود عملیاتی اش بوده است.
بر این اساس در سال ۱۴۰۰ این عدد از ۲/ ۴درصد به ۱۰درصد افزایش یافته است. بررسی این متغیرها در صورتهای مالی بانک سینا نیز نشان می‌دهد سهم کارمزدها از سود عملیاتی این بانک در طول سال ۱۴۰۰ کاهش پیدا کرده و از ۶/ ۱۳درصد به ۱/ ۱۲درصد رسیده است.
بررسی اجمالی صورتهای مالی بانک خاورمیانه، رسالت، دی و پست بانک نیز نشان می‌دهد که در طول سال ۱۴۰۰، سهم کارمزدها از سود عملیاتی این بانک‌ها نیز دستخوش تغییراتی شده است. براین اساس سهم کارمزدها از سود عملیاتی بانک خاورمیانه از ۲/ ۶درصد به ۶/ ۹درصد رسیده است اما همین نسبت برای بانک رسالت از ۵/ ۴۶درصد به ۸/ ۲۳درصد کاهش یافته است. همین نسبت برای بانک دی نیز از ۵/ ۱درصد به ۲/ ۴درصد رسیده است.
خبر افزایش کارمزدها در سال ۹۹
در آذرماه سال ۹۹، با بخشنامه جدید بانک مرکزی، کارمزدهای شبکه بانکی دستخوش تغییر قابل‌توجهی شد و افزایش یافت. آبان ماه سال ۱۳۹۹ بود که معاون فناوری‌‌‌های نوین بانک مرکزی در مصاحبه‌‌‌ای به تاخیر ده ساله این بانک در اصلاح کارمزدهای بانکی اشاره کرد و از اصلاح این کارمزدها خبرداد.
به گزارش روابط عمومی بانک مرکزی، مهران محرمیان به این نکته اشاره کرد که در جهان معمولا نسبت درآمدهای غیرمشاع به کل درآمدهای بانک عدد قابل ملاحظه‌ای است. بر اساس گفته‌های این مسوول بانک مرکزی معمولا این نسبت به ۳۰ تا ۵۰درصد میرسد که به این معناست که حدود نیمی از درآمدهای آن بانک از طریق اخذ کارمزدها حاصل می‌شود؛ اما در ایران این عدد بسیار کمتر است و به حدود ۱۰درصد میرسد.
این مقام مسوول در این مصاحبه بیان کرده بود که مجموع هزینه‌‌‌ای که برای فعالیت‌های بانکداری الکترونیک توسط بانک‌ها پرداخت می‌شود از کارمزدی که از مشتریان اخذ می‌شود، بیشتر است و در نتیجه بانک‌ها، در زمینه بانکداری الکترونیک با ناترازی مواجه هستند.
این مقام مسوول در پایان صحبت‌‌‌هایش اعلام کرد اصلاحات در نظام بانکی، به‌ویژه در زمینه موضوعی مثل افزایش نرخ کارمزدهای خدمات بانکی، از جمله موضوعاتی است که با حساسیت فوق‌‌‌العاده زیاد پیگیری شده است، انرژی، هزینه و زمان بسیار زیادی صرف تصمیم‌گیری در این زمینه شده است، جلسات کارشناسی بسیار طولانی با بانک‌ها، بخش نظارت، کمیسیون پولی و بانکی، هیات عامل بانک مرکزی و سایر نهادهای ذی‌ربط برگزار شد که با ممارست و جدیتی که همه نهاد‌‌‌ها و دستگاه‌ها در انجام کار داشتند به نحوی تصمیم‌گیری شد که هم بار و فشار مالی از دوش بانک‌ها کاسته شود و هم عموم مردم با تغییر کمی در افزایش کارمزدهای خدمات بانکی مواجه شوند.
