در پی تعلیق همکاری ایران با آژانس انرژی اتمی و حملات اسرائیل و آمریکا، تهدید فعال شدن مکانیسم ماشه جدی شده است. بازگشت تحریم‌ها می‌تواند اقتصاد ایران را تحت‌فشار شدید قرار دهد.
به گزارش بنکر (Banker)، در واکنش به حملات نظامی اسرائیل و ایالات متحده به برخی تاسیسات هسته‌ای، ایران تصمیم گرفته همکاری‌های داوطلبانه خود با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را به حالت تعلیق درآورد.
این اقدام تهران، اکنون کشور را در معرض خطر فعال‌سازی مکانیسم ماشه قرار داده است—سازوکاری که می‌تواند به بازگشت تحریم‌های بین‌المللی منجر شود.
مکانیسم ماشه چیست؟ معرفی ساختار حقوقی و نحوه اجرا
مکانیسم ماشه (Snapback Mechanism) در قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد تعریف شده و به یکی از طرف‌های توافق برجام (آمریکا، اروپا، چین یا روسیه) اجازه می‌دهد در صورت ادعای نقض تعهدات از سوی ایران، روند بازگشت تحریم‌ها را آغاز کند.
نکته کلیدی این سازوکار این است که حتی اگر دیگر اعضا مانند روسیه یا چین با آن مخالفت کنند، بازگشت تحریم‌ها پس از ۳۰ روز به‌صورت خودکار و بدون نیاز به رأی‌گیری انجام خواهد شد.
تبعات احتمالی فعال شدن مکانیسم ماشه برای ایران
در صورت فعال شدن مکانیسم ماشه، ایران با پیامدهای اقتصادی و سیاسی گسترده‌ای روبرو خواهد شد. از جمله مهم‌ترین آثار این سناریو می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سقوط ارزش ریال و افزایش نرخ ارز
- توقف مبادلات مالی و بانکی بین‌المللی
- کاهش صادرات نفت و محصولات پتروشیمی
- تشدید تنش‌های دیپلماتیک و منطقه‌ای
موقعیت فعلی: مکانیسم ماشه هنوز فعال نشده، اما تهدید واقعی است
با وجود افزایش تنش‌ها، هنوز هیچ قطعنامه رسمی برای ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت صادر نشده است.
با این حال، کشورهای غربی در صورت تداوم عدم همکاری ایران با آژانس، ممکن است گام بعدی را به سمت فعال‌سازی مکانیسم ماشه بردارند.
دیپلماسی ایران برای جلوگیری از بازگشت تحریم‌ها
ایران تلاش دارد با دیپلماسی فعال، از جمله همکاری مجدد با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و گفت‌وگو با قدرت‌های جهانی، مانع از به‌کارگیری این ابزار تنبیهی شود.
حفظ روابط متعادل با اروپا، چین و روسیه و پرهیز از تنش‌زایی می‌تواند نقش مهمی در این زمینه ایفا کند.
جمع‌بندی
مکانیسم ماشه، یکی از تهدیدات جدی برای اقتصاد ایران در شرایط فعلی است. اگرچه هنوز به‌صورت رسمی فعال نشده، اما ادامه روند تقابل می‌تواند زمینه‌ساز بازگشت سریع تحریم‌ها باشد.
سیاست‌گذاری هوشمندانه، دیپلماسی هدفمند و تعامل با نهادهای بین‌المللی، ابزارهای کلیدی برای جلوگیری از این سناریو هستند.
