به گزارش بنکر (Banker)، در واقع تحریم‌ها از دو جهت بر درآمدهای ایران تاثیرگذاشته است. نخست با کاهش شدید صادرات محصولات نفتی و غیرنفتی ایرانی میزان درآمدهای کشور کاهش یافته است. در بعد دوم آن دسته از محصولاتی که صادرات آن انجام شده است نیز با درآمدهایی بلاک شده روبه‌رو می‌شود. در واقع اگرچه ایران به عنوان مثال می‌تواند براساس برخی معافیت‌ها به عراق گاز یا برق صادر کند اما درآمد این صادرات را نمی‌تواند به داخل کشور بیاورد و در بانکهای مقصد توقیف می‌شوند! این موضوع درباره بخشی از صادرات گذشته نفت ایران به کره جنوبی نیز صادق است. درحالی که کشور با چالش کاهش درآمد ارزی و افزایش قیمت دلار مواجه شده است تلاش‌های مسئولین در دو سه سال اخیر برای آزاد کردن این درامدهای ارزی بی‌فایده بوده است و کشورهایی مانند کره جنوبی و عراق اعلام کردند به دلیل فشارهای ایالات متحده قادر نیستند تحریم‌ها را دور بزنند و پول‌های ایران را آزاد کنند. گفته می‌شود در هر کدام از دو کشور ایران نزدیک به هشت میلیارد دلار دارایی بلاک شده دارد. یک فعال اقتصادی در این زمینه توئیت کرده بود:«٨ میلیارد دلار پول ایران نزد عراق بلوکه است که می‌شود معادل ساخت: چهار بندر بوسان کره جنوبی یا پروژه گازی قطر ۱۱ یا دو پل بر روی بسفور در استانبول یا ۱۶ استادیوم همانند امارات لندن (آرسنال) یا پنج فرودگاه جدید سنگاپور یا…»
تغییر وضعیت با بایدن؟
از سوی دیگر گفته می‌شود شاید با حضور بایدن تغییراتی در این وضعیت ایجاد شود و ایران بتواند به دارایی‌های خود در خارج از کشور دسترسی داشته باشد. اولین زمزمه در این خصوص پیش از برگزاری انتخابات آمریکا شنیده شد. رئیس اتاق بازرگانی ایران و کره جنوبی گفته بود: در مرحله حرف، سخن و مذاکرات هستیم و هنوز به صورت عملی چیزی دیده نشده است. بین بانک مرکزی ایران و بانک مرکزی کره جنوبی برنامه‌ریزی‌هایی در حال انجام است که به طریقی آزادسازی پول‌های کشورمان انجام شود. تنهایی تاکید کرد: بدون شک این برنامه‌ریزی‌ها به نتیجه انتخابات آمریکا بستگی دارد و هر دو کشور منتظر اعلام نتایج انتخابات امریکا هستند. البته از قبل هم مقامات کره در تلاش بودند که به نحوی پول‌های ایران را برگردانند اما تاکنون به مرحله اجرا نرسیدند به همین دلیل هیچ دلخوشی بیهوده به مردم ندادیم و سعی کردیم بنابر واقعیت‌ها اطلاع‌رسانی کنیم. وی درباره رقم دقیق پول‌های بلوکه شده ایران در کره گفت: اعداد متفاوتی در این باره اعلام می‌کنند اما آنچه که ما از آن اطلاع داریم 8.5 میلیارد دلار است.
درباره وضعیت دارایی‌های ایران در عراق نیز اواخر مهر ماه رئیس کل بانک مرکزی در یادداشتی اینستاگرامی درباره سفر خود به عراق نوشت: در سفر یک روزه به همراه یک هیئت بانکی وتجاری به عراق، با نخست وزیر، وزیر دارایی، رئیس کل بانک مرکزی و رئیس بانک تجارت عراق دیدار و مذاکرات فشرده‌ای انجام دادم. در این مذاکرات خصوصا در جلسه مشترک سه جانبه با روسای بانک مرکزی و بانک تجارت عراق به توافقات خوبی برای آزاد کردن منابع مالی بانک مرکزی واستفاده از آن برای تامین واردات کالاهای اساسی وضروری کشورمان رسیدیم و درباره تبادلات تجاری گفت‌وگوی مفصلی صورت گرفت. جمهوری اسلامی ایران در نتیجه صادرات برق و گاز به عراق، منابع مالی چشمگیری در بانکهای عراق دارد. در دیدار با نخست وزیرمحترم عراق ایشان از حصول توافق ابراز خرسندی و استقبال کرده ودستورات لازم به بانکهای مرکزی و تجارت عراق جهت تسریع در اجرای توافقات صادر کردند. جناب آقای «مصطفی الکاظمی» تاکید کردند که به طور هفتگی روند انجام این توافق را میان دو کشور پیگری خواهندکرد. امیدوارم با توافق‌های انجام شده گام‌های مثبتی در توسعه روابط اقتصادی و بانکی بین دوکشور برداشته شود.»
هفته پیش نیز عراقچی معاون وزیر خارجه در گفتگویی با یک برنامه تلویزیونی درباره پول‌های بلاک شده ایران گفت:«رایزنی‌های مستمر از طرف وزارت خارجه ادامه دارد و می‌توان گفت هر روز با عراق، کره جنوبی و ژاپن که مبالغ بیشتری از درآمدهای ایران در این کشورها است گفتگوها و مذاکرات صورت می‌گیرد تا راه‌هایی برای آزاد شدن پول‌ها بدست آید، البته بخشی از موانعی که وجود دارد یعنی تهدید و تحریم‌های امریکا علیه این کشورها واقعیت است، هرچند غیرقانونی است اما با توجه به تسلط آمریکا بر اقتصاد جهانی و به ویژه انحصار دلار این تهدیدها علیه سایر کشورها یک واقعیت است با این حال به‌نظر می‌رسد برخی از این کشورها نیز خود از این فرصت سوءاستفاده می‌کنند و حتی از راه‌هایی که آزاد کردن پول‌ها امکان پذیر است نیز سرباز می‌زنند و بهانه می‌آورند. با این حال ما در تلاش هستیم هرچه زودتر این وضعیت را تغییر دهیم.»
اول مذاکره بعد دلار
با این حال همانطور که زمزمه‌هایی از رئیس اتاق ایران و کره جنوبی شنیده شد برخی بر این باورند با حضور بایدن در کاخ سفید احتمالا ایران می‌تواند درامدهای بلاک شده خود در کشورهای ذکر شده را آزاد کند. این موضوع از آن جهت گفته می‌شود که بایدن وعده بازگشت به برجام را پیش از انتخابات داده بود. در این باره با یک استاد روابط بین‌الملل گفتگو کردیم. محسن جلیلوند به «آفتاب یزد» گفت:«این تصور که بایدن بعد از آغاز به کار سیاست سهل‌گیری نسبت به ایران را دنبال می‌کند چندان منطبق با واقعیت نیست اگر اظهارات و سیاست‌های تیم سیاست خارجی او و مشاورانی که در این بخش دارد را دنبال کنید مشخص می‌شود بایدن به دنبال بازگشت به برجام اوباما نیست بلکه تلاش دارد تا یک برجام جامع‌تر را ایجاد کند که سایر موضوعات غیرهسته‌ای که میان ایران و دیگران برسر آن اختلاف وجود دارد را نیز پوشش دهد.» او افزود:«فشار حداکثری ترامپ و تحریم‌های سنگینی که دولت فعلی ایالات متحده علیه ایران وضع کرده است به عنوان یک کارت و امتیاز در اختیار دولت بعدی قرار می‌گیرد و آنها طبیعتا ابتدا به دنبال فراخواندن ایران به دور جدید مذاکرات خواهند بود
و سپس برخی اقدامات برای کاهش فشار را انجام می‌دهند.» از این استاد روابط بین‌الملل درباره پول‌های بلاک شده ایران نیز پرسیدیم که برخی معتقدند بایدن برای تشویق ایران به مذاکره احتمالا برخی از این پول‌ها را آزاد خواهد کرد، آیا چنین پیش‌بینی صحیح است؟ جلیلوند در پاسخ گفت:«او ابتدا این کار را نخواهد کرد بلکه اول حدود سه یا چهار شرط اصلی از شروطی که پمپئو تعیین کرده بود را درنظر می‌گیرد و ایران را برای مذاکره برسر آن شروط دعوت می‌کند اگر ایران وارد روند مذاکره شد بعد دولت بایدن نیز سهل گیری‌هایی همچون آزاد کردن درآمدهای ایران را درنظر می‌گیرد.» او اظهار داشت:«حتی با این وجود نیز نمی‌توان انتظار گشایش‌های زیادی بود چرا که تحریم‌های
فعلی بسیار پیچیده و عنکبوتی و بهم پیوسته است و به سادگی اینکه بایدن چند فرمان اجرایی را صادر کند نخواهد بود.» جلیلوند گفت:«اکنون اکثریت مجلس سنا با جمهوری خواهان است، در ژانویه برای دو کرسی جورجیا انتخابات برگزار خواهد شد و اگر دموکرات‌ها نتوانند هر دو کرسی را بدست آورند با اکثریت سنای جمهوری‌خواه کار بایدن برای هرگونه تغییر رویه نسبت به ایران دشوار خواهد بود.» جلیلوند در پایان گفت:«برخی فرضیه‌ها درباره اینکه بایدن سیاست سهل گیرانه‌ای نسبت به ایران دارد حاکی از نگاهی کاهش گرایانه است. واقعیت این است که اگر ایران وارد فرآیند گفتگوهای آینده نشود حتی باید منتظر فشار بیشتری نیز بود چون دولت بایدن و دموکرات‌ها به آسانی می‌توانند همراهی سیاسی اتحادیه اروپا را هم با خود داشته باشند امری که دولت ترامپ در آن نا توان بود.»
به برجام باز می‌گردد اما…
پیش‌بینی‌ها درباره آزاد شدن پول‌های ایران یا کاهش فشارها علیه تهران درحالی است که همچنان موارد اختلافی میان تهران و واشنگتن بسیار است. در همین باره فریدون مجلسی، دیپلمات بازنشسته به «آفتاب یزد» گفت:«هرگونه تغییر در سیاست‌های بایدن نسبت به ایران را باید براساس این موضوع درنظر گرفت که زمینه‌های خصومت میان دو طرف در طی چند دهه و به ویژه در چند سال گذشته بیشتر شده است.» او افزود:«بایدن براساس وعده‌ای که داده احتمالا زود به برجام باز می‌گردد تا شرایط را تغییر دهد اما این مستلزم این است که از سوی ایران اقداماتی را شاهد باشد. در واقع برای دولت بعدی آمریکا نیز گفتگوهایی مفصل‌تر با ابعاد بیشتر یک اولویت است و تصمیم‌های ایران در این زمینه است که به سیاست‌های آمریکا جهت می‌دهد.» این تحلیلگر مسائل بین‌الملل درباره وضعیت اقتصادی کشور و اینکه سیاست‌ها در قبال کاهش فشار یا آزاد شدن دارایی‌های ایران چقدر می‌تواند موثر باشد، گفت:«به‌هرحال اکنون مردم با چالش‌های معیشتی و اقتصادی بسیار دست و پنجه نرم می‌کنند که زندگی آنها را تحت الشعاع قرار داده است و انتظار دارند مسئولان در این زمینه تغییراتی ایجاد کنند. تاثیر تحریم‌ها امری انکار شدنی نیست باید دید سیاست‌هایی که تهران نسبت به واشنگتن اتخاذ خواهد کرد چیست.»
گزاره‌ای قدیمی وجود دارد که کار کردن با جمهوری خواهان آسان‌تر است چون آنها رک و پوست کنده اهداف و برنامه‌های خود را اعلام می‌کنند و سیاست این جناح پیچیدگی کمتری دارد اما در عوض دموکرات‌ها از سیاست‌هایی تو در تو استفاده می‌کنند که حدس زدن آن بسیار دشوار است. بنابراین پیش‌بینی اینکه حضور بایدن به‌عنوان رئیس جمهور گشایش‌هایی را به ایران تقدیم می‌کند، اولین و ساده‌ترین تحلیل است که لزوما و احتمالا تحلیل درستی نیست!
