جعبه سیاه رشد پایه پولی

به گزارش بنکر (Banker)، در اولین ماه تابستان سال جاری نرخ نقطه به نقطه پایه پولی با جهشی بیش از 10درصد به 6/ 42درصد رسید و رکوردشکنی کرد. این متغیر در مردادماه علی‌رغم اندکی کاهش به 1/ 42درصد رسید و بالاتر از 42درصد باقی ماند. از سوی دیگر بررسی‌ها نشان می‌دهد رشد پایه پولی از ابتدای سال جاری تا پایان تیر ماه به 9/ 9درصد و تا پایان مرداد ماه به 8/ 12درصد رسیده است. این موضوع باعث شده است تا در پایان مرداد ماه پایه پولی به رقم 515هزار میلیارد تومان برسد. بررسی دقیق‌تر آمارهای مربوط به رشد پایه پولی حاکی از آن است که در 12 ماه منتهی به تیر ماه سال 1400 رشد پایه پولی دو موتور مهم داشته است.

در سال 99 رشد دارایی‌های خارجی بانک مرکزی سهم اصلی رشد پایه پولی را به خود اختصاص داده است؛ به‌طوری‌که در مرداد ماه 1/ 30درصد از رشد نقطه به نقطه 1/ 42درصدی این متغیر مربوط به افزایش دارایی‌‌های خارجی بانک مرکزی بوده است. این اتفاق به این دلیل رخ داده است که در سال 99 دولت از طریق منابع ارزی صندوق توسعه ملی اقدام به تامین مالی و پوشش کسری بودجه خود کرد. این موضوع خود را در افزایش دارایی‌های خارجی بانک مرکزی منعکس کرده است.

از طرفی دیگر در سال 1400 رشد اصلی پایه پولی از ناحیه افزایش مطالبات بانک مرکزی از بخش دولتی اتفاق افتاده است؛ به‌طوری‌که از ابتدای سال جاری از رشد 4/ 12درصدی پایه پولی بیش از 12درصد آن از ناحیه افزایش مطالبات بانک مرکزی از بخش دولتی اتفاق افتاده است. این موضوع از تغییر کانال تامین مالی دولت برای پوشش کسری بودجه ناشی شده است؛ به‌طوری‌که از ابتدای سال جاری استفاده دولت از تنخواه بانک مرکزی باعث رشد پایه پولی از این کانال شده است.

   ردیابی رشد پایه پولی در کسری بودجه

رشد قابل توجه و شدید پایه پولی در 12 ماه منتهی به میانه تابستان سال جاری ریشه در تامین مالی ناسالم و تورم‌زای دولت دارد. این اقدام هزینه‌هایش را به شکل تورم‌های بالا بر کل جامعه تحمیل می‌کند؛ موضوعی که خود را در تورم بالای 40درصد ماه‌های اخیر منعکس کرده است.

پیش از این در گزارش‌های متعددی «دنیای‌اقتصاد» بر اهمیت استفاده از ابزارهای تامین مالی غیر‌تورمی مانند فروش اوراق قرضه تاکید کرده است. با این حال دولتمردان برای هزینه پایین‌تر در کوتاه‌مدت و تشریفات کمتر استفاده از منابع بانک مرکزی همچنان به جای تعمیق بازار بدهی و فروش اوراق همچنان بر استفاده از پایه پولی تاکید می‌کنند و به آن علاقه نشان می‌دهند. این اقدام هرچند در کوتاه‌مدت هزینه کمتری برای دولتمردان دارد، اما در بلندمدت به واسطه تورم بهای سنگینی را بر جامعه تحمیل می‌کند. بدیهی است درصورت عدم تغییر رویه در تامین مالی کسری بودجه، تورم‌های بالاتری در انتظار اقتصاد ایران خواهد بود.

   رشد نقدینگی در تابستان 1400

بر این اساس نقدینگی در تیر ماه 4/ 39درصد رشد نقطه به نقطه را تجربه کرد. این رقم در مرداد ماه با اندکی کاهش به 1/ 39درصد رسید تا نقدینگی در پایان مردادماه سال جاری در ارتفاعی 3921 هزار میلیارد تومانی بایستد.

از سوی دیگر این آمار‌ها حاکی از آن است که از ابتدای سال جاری، نقدینگی تا تیرماه 9/ 9درصد و تا مرداد 8/ 12درصد رشد را تجربه کرده است. این آمارها نشان می‌دهد در تیر ماه سال جاری رشد نقطه به نقطه پول و شبه‌پول به ترتیب به 9/ 34 و 6/ 40درصد رسیده است. این در حالی است که رشد این دو متغیر از ابتدای سال جاری تا پایان تیرماه به ترتیب 5/ 8 و 2/ 10درصد بوده است. رشد بیشتر شبه‌پول نسبت به پول باعث شده است تا در پایان تیرماه نسبت به ابتدای سال، ‌سهم پول از نقدینگی کاهش یابد و به 6/ 19درصد برسد؛ ‌از طرفی سهم شبه‌پول از نقدینگی افزایشی است و طی این چهار ماه به 4/ 80درصد رسیده است. از سهم 6/ 19 پول از نقدینگی 9/ 1درصد آن به اسکناس و مسکوکات و 7/ 17درصد آن به سپرده‌های دیداری متعلق است.

از طرفی آمارهای مربوط به مرداد حاکی از آن است که در دومین فصل تابستان سال جاری رشد نقطه به نقطه پول و شبه‌پول به ترتیب به 4/ 36 و 7/ 39 درصد رسیده است. از طرفی دیگر آمارها نشان‌دهنده آن است که این دو متغیر از ابتدای سال جاری تا پایان ماه پنجم سال به ترتیب 1/ 13 و 7/ 12درصد افزایش را تجربه کرده‌اند. به‌رغم اینکه سرعت رشد نقطه به نقطه شبه‌پول همچنان از پول بیشتر است، اما رشد پول در پنج ماه ابتدایی سال جاری از رشد شبه‌پول پیشی گرفته است.

این موضوع باعث شده است تا سهم پول از نقدینگی نسبت به ماه قبل افزایش یابد و به 9/ 19درصد برسد .از سوی دیگر سهم شبه‌پول نسبت به تیر ماه شاهد کاهش بود و به سطح 1/ 80 درصدی رسید. از سهم 9/ 19درصدی پول از نقدینگی در پایان مرداد ماه 8/ 1 درصد آن را اسکناس و مسکوک تشکیل می‌داد  1/ 18 درصد باقی‌مانده آن مربوط به سپرده‌های دیداری می‌شود. آمارهای مربوط به شبه‌پول در پایان ماه پنجم سال نشان می‌دهد از سهم 1/ 80درصدی شبه‌پول از نقدینگی 6 درصد به قرض‌الحسنه پس‌انداز متعلق است. از طرفی 9/ 71درصد از شبه‌پول به سپرده‌های کوتاه‌مدت، ‌یک ساله و دوساله تعلق دارد.