به گزارش بنکر (Banker)، در این رشد منفی، نفت مقصر اصلی محسوب می‌شود؛ چراکه تولید ناخالص نفت با 14.4- درصد اثر زیادی بر نرخ رشد گذاشته است.
این میزان افت در حالی اعلام می‌شود که مرکز آمار در اغلب مواقع آمارهای مثبت‌تری در نرخ رشد نسبت به بانک مرکزی اعلام می‌کند. اسفندیار جهانگرد، عضو هیئت علمی دانشگاه علامه هم به دیده شك و تردید به این آمار نگاه می‌كند و در گفت‌وگو با شرق تأكید می‌كند: در شرایطی که تفاوت بین سطح تولید ناخالص داخلی اعلامی بانك مركزی با مركز آمار ایران در سال 98، معادل تولید ناخالص داخلی كشور تاجیكستان بوده است، آیا می‌توان به این آمارها اعتماد كرد؟ این عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی می‌گوید: بخش خدمات كه سهم بالایی در تولید ناخالص داخلی ایران دارد، در جریان كرونا آسیب جدی دیده است.
به اعتقاد جهانگرد روند رشد اقتصادی ایران در آینده بستگی به عوامل متعددی دارد اما او برگزاری انتخابات و تلاطمات ناشی از آن را دارای اثر منفی بر بخش تولید ایران معرفی می‌كند و بر اين باور است كه روند منفي ادامه خواهد داشت.
اقتصاد ایران كه تحت تأثیر شرایط تحریم در حال كوچك‌شدن بود، با شیوع كرونا آسیب‌های جدی‌تری را تجربه كرد. همان‌طور كه اقتصاد بسیاری از كشورهای جهان بعد از شیوع كرونا دچار ركود شد، در ایران هم اقتصاد از این پدیده آسیب دید. بر اساس آمارهای ارائه‌شده از سوی مركز آمار ایران در سه‌ماهه بهار امسال محصول ناخالص داخلی به قیمت ثابت سال ١٣٩٠ در سه‌ماهه اول سال ١٣٩٩ به رقم ١٦٥٦ هزار میلیارد ریال با نفت و ١٤٤٥ هزار میلیارد ریال بدون احتساب نفت رسیده است.
این مركز در تازه‌ترین گزارش خود تصویری از وضعیت تغییرات و تحولات تولید ناخالص داخلی در بهار ۱۳۹۹ ارائه داده است. نتایج داده‌های آماری نشان می‌دهد در سه‌ماهه بهار امسال محصول ناخالص داخلی به قیمت ثابت سال ١٣٩٠ در سه‌ماهه اول سال ١٣٩٩ به رقم ١٦٥٦ هزار میلیارد ریال با نفت و ١٤٤٥ هزار میلیارد ریال بدون احتساب نفت رسیده است.
درحالی‌که رقم مذکور در فصل مشابه سال قبل با نفت ١٧١٦ هزار میلیارد ریال و بدون نفت ١٤٧١ هزار میلیارد ریال بوده که نشان از رشد منفی 3.5درصدی محصول ناخالص داخلی با نفت و منفی 1.7درصدی محصول ناخالص داخلی بدون نفت در فصل بهار سال ١٣٩٩ نسبت به فصل مشابه سال قبل دارد. همچنین نتایج مذکور حاکی از آن است که در فصل بهار ١٣٩٩ رشته فعالیت‌های گروه کشاورزی رشد یك‌دهم‌درصدی، گروه صنایع و معادن رشد منفی 4.4درصدی و گروه خدمات نیز رشد منفی 3.5درصدی را نسبت به فصل بهار سال ١٣٩٨ داشته‌اند.
تفاوت آماری به اندازه تولید ناخالص داخلی تاجیكستان
بر اساس نظر مركز آمارهای ایران اگرچه بخش كشاورزی در شرایط كرونا منفی نشده است اما دیگر بخش‌های اقتصادی در سه‌ماهه ابتدای امسال رشد منفی را تجربه كردهاند. آیا این آمارها به واقعیت نزدیك است؟
اسفندیار جهانگرد عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی در گفت‌وگو با در پاسخ به این پرسش بیان می‌كند: با كل نظام اطلاعات آمار كشور مسئله دارم. اولا تفاوت بین اعداد اعلام‌شده توسط دو نهاد بانك مركزی و مركز آمار ایران بسیار فاحش است. آمارهای این دو نهاد هم در برآورد میزان ریالی تولید و هم در بحث نرخ رشد و هم در تركیب ارائه نرخ رشد با یكدیگر فرق دارند.
او در تشریح سخن خود می‌گوید: تفاوت بین سطح تولید ناخالص داخلی بانك مركزی با مركز آمار ایران در سال 98 معادل تولید ناخالص داخلی كشور تاجیكستان است. مفهومش این است كه برخی از این نهادها، تاجیكستان را جزء اقتصاد ایران حساب نمی‌كنند و برخی از آنها حساب می‌كنند.
این عضو هیئت علمی دانشگاه علامه اضافه می‌كند: یك مثال ملموس‌تر می‌زنم. تفاوت بین تولید ناخالص داخلی مركز آمار ایران با بانك مركزی در سال 98 معادل تولید ناخالص داخلی منطقه‌ای استان گلستان است. یعنی یكی از این مجموعه‌ها استان گلستان را جزء اقتصاد ایران می‌داند و آن یكی نمی‌داند.
او یادآور می‌شود: در چنین شرایطی ما با مبنای محاسبه تولید می‌خواهیم رشد را هم حساب كنیم. با توجه به اختلاف بالای آماری بین این دو نهاد قطعا محاسبه بحث رشد هم دچار خدشه می‌شود. این دو مجموعه اختلاف‌نظری در تركیب بخش‌ها دارند. یكی می‌گوید اقتصاد كشور ما صنعتی است و یكی می‌گوید كشاورزی است. یكی می‌گوید در سال 98 سرمایه‌گذاری در ساختمان مثبت بوده و دیگری می‌گوید منفی بوده است. حالا من چقدر می‌توانم به این آمار اعتماد كنم؟ خدا می‌داند. ما می‌خواهیم با این تناقض آماری، منابع تخصیص بدهیم و برنامه‌ریزی كنیم.
رشد منفی قابل پیش‌بینی بود
جهانگرد درباره نزدیك‌بودن آمارهای ارائه‌شده مركز آمار به واقعیت عنوان می‌كند: در بخش صنعتی به دلیل كرونا، رشد منفی داشتیم. در بخش ساختمان و نفت هم به دلیل تحریم رشد منفی به وجود آمد. در بحث خدمات به‌خصوص در بخش گردشگری و حمل‌ونقل به دلیل قرنطینه ابتدای سال رشد منفی را پیش‌بینی می‌كردیم. حالا اینكه این رشد چقدر است و چقدر منفی است، بحث دیگری است. او ادامه می‌دهد: كشاورزی یك مقدار تحت تأثیر قرار نگرفته است؛ البته عدد رشد آن نمی‌دانم قابل اتكاست یا نه. اما این بخش تحت تأثیر تحریم نیست و ارزبری كمتر از بقیه بخش‌های اقتصادی است.
به گفته این عضو هیئت علمی دانشگاه علامه در كل به دلیل شرایط تحریم و كرونا و مشكلات ساختاری كه در اقتصاد ایران هست، خیلی مسئله داریم. او می‌گوید: رشد منفی برای اقتصاد ایران قابل پیش‌بینی بود. به خاطر آن قرنطینه‌هایی كه در ابتدای سال تا اواخر اردیبهشت در همه كشور و كسب‌وكارها بود و برخی فعالیت‌ها كلا تعطیل شدند و مثلا توریسم، هتل‌ها و بخش حمل‌ونقل كه نمی‌توانستند جابه‌جا شوند، دچار مشكل شدند. در نتیجه بخش خدمات قابل پیش‌بینی بود كه منفی شود.
جهانگرد می‌گوید: منفی‌بودن بخش خدمات خیلی روی تولید ناخالص داخلی اثر می‌گذارد. بخش خدمات حدود 50 تا 60 درصد اقتصاد ایران را شامل می‌شود و این رشد منفی خیلی روی اقتصاد ایران اثر می‌گذارد. او البته یادآور می‌شود: بر اساس بحث مبنایی كه مطرح كردم و مشكلاتی كه داریم، با دو نهادی كه تولید آمار می‌كنند، مشكل داریم و نمی‌دانیم چقدر می‌توانیم به اطلاعات آنها اتكا كنیم. وقتی سراغ آمارهای دو نهاد می‌رویم، ناخودآگاه دچار مشكل می‌شویم. می‌گوییم نمی‌توانیم به آمارها اعتماد كنیم و این برای ما مسئله است.
رشدی در كار نیست
این عضو هیئت علمی دانشگاه علامه درباره پیش‌بینی شرایط آینده می‌گوید: شرایط آتی به خیلی چیزها بستگی دارد. یكی انتخابات آمریكا و ایران است. معمولا وقتی كشور می‌خواهد انتخابات برگزار كند، تلاطم سیاسی بالاست و این مسئله اثر سوء روی تولید می‌گذارد. او اضافه می‌كند: بحث تحریم‌ها به انتخابات آمریكا بستگی دارد. البته اگر تحریم‌ها هم رفع بشود تا بیاید سیستم جهانی با كشور ما همخوان شود، زمان می‌برد و نمی‌تواند روی رشد مثبت امسال تأثیر بگذارد.
جهانگرد یادآور می‌شود: مشكلات ساختاری بسیار بزرگی در كشور برای رشد داریم. حجم پول در اقتصاد افزایش می‌یابد و تخصیص این حجم پول از مبنا مشكل دارد. زیرا فعالیت‌هایی كه دارای بازدهی بالا هستند، خیلی دسترسی به این منابع ندارند.
او ادامه می‌دهد: درست است یك‌سری كارهایی انجام شده تا حجم نقدینگی افزایش پیدا نكند اما حجم نقدینگی بر اساس اعلام بانك مركزی كه تورم 22درصدی را پیش‌بینی می‌كند -اگر خیلی خوش‌بینانه نگاه كنیم- زیر 30 درصد افزایش خواهد داشت. این افزایش حجم نقدینگی به دست من و شما نمی‌رسد بلكه به دست كسانی می‌رسد كه قبلا می‌توانستند این منابع را بگیرند؛ بنابراین نقدینگی به‌وجود‌آمده باعث رشد نمی‌شود.
