با مشخص شدن زمان برگزاری دور چهارم مذاکرات هسته‌ای ایران و آمریکا، ورود به ابعاد فنی این مذاکره وضعیت جدی‌تری پیدا می‌کند.
به گزارش بنکر (Banker)، این مذاکرات قرار است روز یکشنبه ۲۱ اردیبهشت‌ماه در مسقط برگزار شود و بر اساس اخبار اعلام‌شده، دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا هم در روز سه‌شنبه ۱۳ مه (۲۳ اردیبهشت‌ماه) در سفری چندروزه وارد منطقه خاورمیانه می‌شود.
دور چهارم مذاکرات ایران و عمان روز یکشنبه ۲۱ اردیبهشت‌ماه در مسقط برگزار می‌شود. مذاکراتی که به گفته اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت خارجه، تعویق آن از روز شنبه (۱۳ اردیبهشت‌ماه) بنا بر پیشنهاد عمان و تفاهم طرفین صورت گرفته است.
او پیشتر گفته بود، در مورد آینده گفت‌وگو‌ها منتظر اعلام نظر عمانی‌ها هستیم چون ما ارتباط مستقیمی با آمریکا نداریم و عمانی‌ها درباره زمان و مکان گفت‌وگو‌ها هماهنگی می‌کنند و در این زمینه اطلاع‌رسانی می‌شود.
یک هفته تعویق و شایعاتی که از راه می‌رسند
اگرچه بالاخره مشخص شد دور بعدی مذاکرات ایران و آمریکا هفته آینده برگزار می‌شود اما تعویق چهارمین دور این مذاکرات تا همین حالا با شایعات مختلفی همراه بوده است که به نظر می‌رسد اصلی‌ترین دلیل آن تغییرات اعمال‌شده در کابینه دونالد ترامپ و برکناری مایک والتز، مشاور امنیت ملی آمریکا و الکس وونگ، دستیار او باشد؛ موضوعی که متزلزل شدن جایگاه حامیان اسرائیل در کابینه ترامپ را به دنبال داشت. اما آیا این مساله تنها دلیل تعوق مذاکرات بود؟
به نظر می‌رسد با توجه به ورود مذاکرات به موضوعات فنی، هیات آمریکایی هنوز نتوانسته خود را با حضور کارشناسان و متخصصان فنی زبده تجهیز کند؛ در آخرین نشست هیات‌های مذاکره‌کننده ایران و آمریکا مایک آنتون، مدیر برنامه‌ریزی سیاست‌گذاری ایالات متحده، به عنوان رئیس هیات کارشناسی این کشور حضور داشت.
اما برخلاف هیات مذاکره‌کننده آمریکا در مذاکرات برجام که همواره تیمی از کارشناسان زبده، دیپلمات‌های ایالات متحده را در مذاکره با ایران همراهی می‌کردند، در این دوره تیم استیو ویتکاف بنا بر دلایل نامشخص ترجیح داده است روند مذاکرات را با حضور مقامات غیرفنی و غیرتکنیکال پیش ببرد.
در این میان نیز عده‌ای به توقیف یک کشتی که ادعا می‌شود حامل کمک‌های ایران به حوثی‌های یمن بوده است اشاره می‌کنند و می‌گویند یکی از دلایل تعویق مذاکرات این موضوع بود.
این خبر پس از آن منتشر شد که شبکه خبررسانی سی‌ان‌ان گزارش داد ناو هواپیمابر ترومن در دریای سرخ برای فرار از موشک حوثی‌ها مجبور به انجام عملیات «زیگزاگ» شده و یک فروند جنگنده اف ۱۸ نیز از عرشه ناو به دریا سقوط کرده و غرق شده است.
پیرو انتشار این خبر پیتر هگست، وزیر دفاع آمریکا، با انتشار متنی در صفحه ایکس خود با عنوان «پیام به ایران» نوشت: «ما شاهد حمایت مرگبار شما از حوثی‌ها هستیم و دقیقاً می‌دانیم چه می‌کنید. شما به‌خوبی از توانایی ارتش ایالات متحده آگاهید و به شما هشدار داده شده بود.
تاوان این حمایت را در زمان و مکانی که ما تعیین می‌کنیم خواهید پرداخت.» تهدیدات وزیر دفاع آمریکا و ادعای تعویق مذاکرات به دلیل توقیف کشتی حامل کمک‌های ایران به حوثی‌های یمن در حالی مطرح می‌شود که این موضوع هیچ‌گاه به تایید سخنگویان دولت و تیم‌های مذاکره‌کننده ایرانی و آمریکایی نرسیده است.
ادعای اصابت موشک‌های بالستیک حوثی‌های یمن به اطراف فرودگاه بن گوریون اسرائیل نیز خبر دیگری بود که احتمالاً برای تاثیرگذاری بر روند مذاکرات تهران و واشنگتن منتشر شد؛ موضوعی که تا همین حالا هم به نظر نمی‌رسد تاثیری بر دیدگاه طرف آمریکایی در ادامه جریان مذاکره با ایران گذاشته باشد.
استیو ویتکاف، مذاکره‌کننده ارشد آمریکایی، به اکسیوس می‌گوید: «مذاکرات هسته‌ای با ایران مثبت است. ما در حال پیشرفت هستیم و امیدوارم کارها در مسیر درستی پیش برود. رئیس‌جمهور می‌خواهد در صورت امکان، این مساله به صورت دیپلماتیک حل شود، بنابراین ما تمام تلاش خود را به کار می‌بندیم.»
او در همین گفت‌وگو به این موضوع هم اشاره کرده بود که «ایالات متحده آمریکا در تلاش است دور چهارم گفت‌وگو‌های هسته‌ای با ایران را برای آخر هفته جاری (میلادی) برنامه‌ریزی کند. اگر این گفت‌وگو برگزار نشود، تنها دلیلش سفر رئیس‌جمهوری به خاورمیانه خواهد بود.»
اما موضوع سومی که این روز‌ها دلیل تعویق مذاکرات ایران و آمریکا عنوان می‌شود کارشکنی روس‌ها در روند رسیدگی به موضوعاتی مانند انتقال اورانیوم با غنای ۶۰ درصد ایران به کشوری چون روسیه و همچنین غنی‌سازی بیش از 3.67 درصد در ایران است.
حتی این‌طور بازگو می‌شود که به دلیل مشخص نشدن وضعیت مذاکرات روسیه و آمریکا در مورد جنگ اوکراین، مسکو بازی با واشنگتن را در مذاکرات پرونده هسته‌ای ایران پیگیری می‌کند.
این در حالی است که تهران و واشنگتن هنوز به طور کامل وارد جزئیات موضوعات فنی مذاکرات‌شان نشده‌اند و برنامه قطعی‌ای برای تصمیم‌گیری درباره انتقال اورانیوم ۶۰ درصدی ایران نیز اعلام نشده است.
در مورد پروسه غنی‌سازی 3.67 درصدی نیز چنان‌که استیو ویتکاف به وال‌استریت‌ژورنال گفته، محدود کردن برنامه هسته‌ای ایران سقف خواسته‌های آمریکا در مذاکرات تهران و واشنگتن است و امکان دارد آمریکا با تعدیل برخی از خواسته‌های خود کماکان مذاکرات با ایران را ادامه دهد تا به توافق دست پیدا کند.
با اهتمام به تمامی شایعات و موارد مطروحه، به نظر می‌رسد مشکل اصلی ادامه برگزاری مذاکرات ایران و آمریکا همان موضوعی باشد که در ابتدای این گزارش عنوان شد؛ یعنی همان مشخص نبودن برنامه مدون فنی از سوی هیات آمریکا، چراکه ایران نیز تنها با دستور کار پاسخ به خواسته‌های ایالات متحده پای میز مذاکره حاضر می‌شود و ایده خاصی سر میز مذاکره نداشته است.
بی‌اعتنایی ترامپ به تهدیدات اروپا و اسرائیل در روند توافق با ایران
از آنجا که رئیس‌جمهور فعلی آمریکا فردی است که برای دستیابی به یک توافق عجله دارد، به نظر نمی‌رسد مسیر پیش روی مذاکرات تهران و واشنگتن در رسیدن به یک توافق، طولانی باشد.
تمایل ترامپ در سرعت بخشیدن به روند دستیابی برای توافق، شاید برگ برنده‌ای باشد که ایران بتواند با سود جستن از آن و تمسک به قدرت چانه‌زنی مذاکره‌کننده‌گان خود، از میزان خواسته‌های آمریکا بکاهد و در کمترین حالت به یک توافق موقت دست پیدا کند.
در این میان تهدیدات مداوم کشور‌های اروپایی مبنی بر فعال کردن مکانیسم ماشه و بازگشت تحریم‌های ایران نیز موضوعی است که باید به آن توجه داشت. اگرچه به نظر نمی‌رسد پس از دستیابی ایران و آمریکا به توافق، اروپا توان استفاده از مکانیسم ماشه را داشته باشد اما اظهارات برخی از مقامات این قاره به‌ویژه فرانسوی‌ها که ناراضی از حاضر نشدن در مذاکرات تهران و واشنگتن هستند، شرایط را برای ایران سخت‌تر کرده است. آلمان و انگلیس از پیشبرد مذاکرات به دست آمریکا ناراضی نیستند اما مایل‌اند که پیش از دستیابی به توافق در روند اجرای امور قرار بگیرند.
در مورد اسرائیلی‌ها نیز با وجود کنار گذاشته شدن مایک والتز از صحنه تصمیم‌گیری‌های حساس آمریکا و حتی انتشار خبر توقیف کشتی حامل سلاح‌های ایران برای حوثی‌های یمن و البته ادعای اصابت موشک این گروه یمنی به مجاورت فرودگاه بن گوریون، احتمال اینکه در این شرایط تل‌آویو بخواهد بدون هماهنگی با واشنگتن تهدیدی را علیه تهران ساماندهی کند چندان منطقی نیست. شاید پروژه حملات اخیر اسرائیلی‌ها و چهره‌ها و رسانه‌های وابسته به آنها به استیو ویتکاف نیز از همین موضوع سرچشمه گرفته باشد.
ترامپ می‌داند که هرگونه تهدید ایران می‌تواند منجر به از دست رفتن فرصت توافق با تهران و بسته شدن پنجره آن شود؛ پس تا زمانی که مقامات ایران مایل به ادامه مذاکره با هدف دستیابی به توافق هستند، از به چالش کشیده شدن روند مذاکرات جلوگیری می‌کند.
بازی ایران با کارت سعودی در کشاکش مذاکره با آمریکا
در این میان، با توجه به حمایت محمدبن سلمان ولیعهد عربستان سعودی از توافق ایران و آمریکا، تهران می‌تواند با استفاده از جایگاه ریاض در سیاست خارجی ایالات متحده، در کنار مسقط نقشی را نیز برای عربستان در پروسه توافق با آمریکا در نظر بگیرد.
این موضوع از دو منظر می‌تواند به نفع ایران باشد؛ اول اینکه اگر قرار است آمریکا و عربستان به توافقی در زمینه همکاری برای توسعه برنامه هسته‌ای غیرنظامی سعودی‌ها دست پیدا کنند (خبر این موضوع در سفر کریس رایت، وزیر انرژی ایالات متحده به عربستان اعلام شد) تهران نیز می‌تواند با وارد کردن ریاض به پروسه میانجیگری یا میزبانی مذاکره با واشنگتن، از برگ برنده خود برای همکاری در زمینه توسعه برنامه هسته‌ای عربستان به دست آمریکا استفاده کند تا این توافق به صورت سه‌جانبه پیش رود.
در گام بعدی هم علاوه بر امتیاز سرمایه‌گذاری سعودی در ایران، از حسن روابط تهران و ریاض استفاده و کشور‌هایی را که به طور سنتی در جبهه عربستان قرار دارند به سرمایه‌گذاری در کشورمان ترغیب کند.
ترامپ قرار است طی هفته آینده در سفر منطقه‌ای خود به عربستان، قطر و امارات برود اما با توجه به روابط درخور توجه رئیس‌جمهور آمریکا با پادشاهی سعودی، اهمیت سفر به عربستان بیش از دیگر نقاط است.
اگر ایران بتواند در همکاری با عربستان، عمان و البته قطر (دوحه نیز همگام با ریاض بسیار مشتاق برای نقش‌آفرینی در روند توافق تهران و واشنگتن است) مذاکرات با ایالات متحده را پیش ببرد، می‌تواند حتی بسیار سریع‌تر از زمان مد نظر خود به توافقی که منجر به رفع تمام یا بخش گسترده‌ای از تحریم‌های اقتصادی شود، دست یابد و البته با وارد کردن کشور‌های منطقه به این توافق در ابعاد سیاسی و اقتصادی، هزینه توقف آن از سوی آمریکا را به میزان چشمگیری کاهش دهد.
