به گزارش بنکر (Banker)، این جمعیت که در قالب جمعیت غیرفعال دسته‌بندی می‌شود، افرادی هستند که بدون اینکه کاری انجام دهند و داشته باشند، درآمد دارند و گاه درآمدی که آنها به دست می‌آورند از درآمد شاغلان نیز بالاتر است.
درمجموع جمعیت غیرفعال؛ یعنی کسانی که نه شاغلند و نه بیکار، به چهار دسته تقسیم می‌شوند که محصلان و زنان خانه دار بزرگ‌ترین سهم را دارند. همچنین دارای درآمدهای بدون کار و سایر و اظهارنشده نیز بخش‌های دیگرجمعیت غیرفعال کشورهستند.
براساس گزارش مرکز آمار ایران، جمعیت غیرفعال کشور(نه شاغل و نه بیکار) به بیش از ۳۹.۳ میلیون نفر می‌رسد که ۲۷.۵ میلیون نفر آن را زنان و ۱۱.۷ میلیون را مردان تشکیل می‌دهند. همچنین از کل جمعیت غیرفعال کشور زنان خانه دار با بیش از ۲۰.۴ میلیون نفر بالاترین سهم را دارند و پس از آن محصلان با ۱۱.۴ میلیون نفر رتبه دوم را به خود اختصاص داده‌اند. بیشتر جمعیت غیرفعال کشور را زنان خانه دار تشکیل می‌دهند. بخشی از این جمعیت در گذشته در جست‌و‌جوی کار بوده‌اند، ولی پس از تشکیل خانواده و شروع خانه‌داری حتی در صورت توسعه بازار کار نمی‌توان انتظار داشت به بازار کار بپیوندند.
جمعیت محصلین کشور از سال ۱۳۹۰ به بعد روند نزولی پیدا کرده است ولی با توجه به اینکه هنوز تعداد ورودی دانشگاه‌ها از تعداد خروجی آنها بیشتر است این کاهش را باید ناشی از کاهش جمعیت در گروه‌های سنی ۱۵ تا ۲۹ سال نسبت به قبل دانست.
اما بیش از ۵.۱ میلیون نفر را نیز افراد دارای درآمد بدون کار تشکیل می‌دهند که جمعیت آنها به دلایلی مانند رشد فعالیت‌های دلالی و واسطه گری، فعالیت‌های اجاره‌داری و ارتزاق از نرخ سود بانکی در سال‌های اخیر رو به افزایش است.
رشد ۳.۲ میلیون نفری بادرآمدهای بدون کار
طبق گزارش‌های مرکز آمار ایران درحالی که جمعیت با درآمدهای بدون کار در سال ۱۳۸۴ یک میلیون و ۹۶۸ هزار نفر بوده این تعداد در سال ۱۳۹۶ به ۵ میلیون و ۱۱۲ هزار نفر رسیده است به عبارت دیگر تعداد آنها دراین مدت بیش از ۱۵۹ درصد معادل ۳.۲ میلیون نفر بیشتر شده است.
برهمین اساس در سال ۱۳۸۵ با درآمدهای بدون کار با رشد ۳۷۶ هزار نفری به ۲ میلیون و ۳۴۴ هزار نفر رسیده است. در سال ۱۳۸۶ نیز این رقم به ۲ میلیون و ۷۳۶ هزار و در سال ۱۳۸۷ با عبور از مرز ۳ میلیون نفر به ۳ میلیون و ۳۱۸ هزار نفر افزایش یافته است. با ادامه روند صعودی این افراد، در سال ۱۳۸۸ این جمعیت در کشور به ۳ میلیون و ۴۶۸ هزار نفر و در سال ۱۳۸۹ به ۳ میلیون و ۷۷۳ هزار نفر می‌رسد.
در سال ۱۳۹۰ نیز که یک سال از آغاز پرداخت یارانه نقدی می‌گذرد بادرآمدهای بدون کار با جهش ۳۳۹ هزار نفری به ۴ میلیون و ۱۱۲ هزار نفر می‌رسد. با تقویت این پدیده در سال ۱۳۹۱ و ۱۳۹۲ نیز به ۴ میلیون و ۳۶۳ هزار نفر و ۴ میلیون و ۵۰۱ هزار نفر می‌رسد. همچنین در سال‌های ۱۳۹۳ تا ۱۳۹۶ به ترتیب این جمعیت به ۴ میلیون و ۷۴۸، ۴ میلیون و ۷۶۹، ۴ میلیون و ۸۱۶ و ۵ میلیون و ۱۱۲ هزار نفر رسیده است.
دلایل افزایش جمعیت با درآمدهای بدون کار
درمجموع طبق آمارهای مرکز آمار ایران، جمعیت غیرفعال کشور تا سال ۱۳۹۰ با شیب نسبتاً تندی روند افزایشی داشته است. از سال ۱۳۹۰ به بعد نیز حول ۴۰ میلیون نفر در نوسان بوده است. از سال ۱۳۹۳ به بعد جمعیت مردان غیرفعال روند کاهشی پیدا کرده است در حالی که جمعیت زنان غیرفعال تا سال ۱۳۹۳ همچنان در حال افزایش بوده است، در دو سال ۱۳۹۴ و ۱۳۹۵ این روند کاهشی شده، اما مجدداً در سال ۱۳۹۶ اندکی افزایش یافته است.
جمعیت غیرفعال به‌دلیل اشتغال به تحصیل و آموزش رو به کاهش است ولی در مقابل در جست‌و‌جوی کار نبودن به‌دلیل مسئولیت‌های شخصی و خانوادگی و بی‌نیازی از انجام کار روند صعودی دارد.
در یک دهه اخیر همچنان اشتغال به تحصیل برای مردان دلیل اصلی عدم جست‌و‌جوی کار است. روند صعودی عدم جست‌و‌جوی کار به‌دلیل بی‌نیازی از انجام کار برای مردان یکی از پدیده‌های اصلی بازار کار ایران است. بالا بودن نرخ سود بانکی، افزایش اجاره‌داری خصوصاً در بخش تجاری و افزایش درآمدهای ناشی از دلالی و موارد مشابه را می‌توان از جمله دلایل رشد این پدیده دانست.
درواقع شرایط خاص اقتصادی سال‌های گذشته و تلاطماتی که در بازارهای مختلف نظیر مسکن، خودرو، ارز و طلا رخ داد، فعالیت‌های دلالی را گسترش داده است و برهمین اساس برخی از افراد بدون اینکه شغلی داشته باشند از طریق بازدهی دارایی خود یا جابه‌جایی آنها کسب درآمد می‌کنند.
*سیاوش رضایی
